Aplikacje mobilne i strony internetowe instytucji publicznych obarczone są wymogami prawnymi, które regulują pewne aspekty ich funkcjonowania. Dyrektywy organów Unii Europejskiej przeciwdziałające dyskryminacji dotykają wielu dziedzin życia. W dobie powszechnej informatyzacji potęgowane są wysiłki nakierowane na minimalizację efektu wykluczenia cyfrowego. WCAG 2.1 to zbiór dokumentów regulujących zasady konstruowania domen publicznych. Strony WWW i aplikacje mobilne muszą gwarantować dostępność i czytelność użytkownikom, z uwzględnieniem ograniczeń wynikających z różnego typu niepełnosprawności.
Uregulowania prawne Web Content Accessibility Guidelines (WCAG)
Obowiązująca „ustawa o dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych podmiotów publicznych” wprowadza obowiązek umieszczania tzw. deklaracji dostępności. Wyznacza również kompetencje Ministerstwa Cyfryzacji w zakresie monitoringu i kontroli przestrzegania standardu. Opisuje także stosowną procedurę przewidzianą na wypadek nieprzestrzegania ram dostępności cyfrowej. Regulacja jest konsekwencją dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady Europejskiej ws. dostępności stron internetowych i mobilnych aplikacji organów sektora publicznego.
Kto podlega zasadom WCAG 2.1?
Ustawa nakłada liczne obowiązki na podmioty publiczne. Czyli na kogo konkretnie? Przede wszystkim są to:
- jednostki sektora finansów publicznych,
- państwowe jednostki organizacyjne bez osobowości prawnej,
- osoby prawne finansowane z budżetu, utworzone w celu zaspokajania potrzeb o charakterze powszechnym.
Na straży dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych podmiotów publicznych stoi Ministerstwo Cyfryzacji. Zadaniem resortu jest koordynowanie akcji informacyjnych i edukacyjnych na rzecz poszerzania wiedzy o potrzebie dostępu do informacji w sieci.
W ramach kontroli resort ma prawo składać wystąpienia do podmiotów publicznych w sprawach związanych z wymogami ustawowymi, a także nakładać kary finansowe w przypadku stwierdzenia uchybień:
- Do 10 tys. zł kary grozi podmiotowi publicznemu, który w sposób nieuzasadniony i uporczywy nie wywiązuje się z obowiązkowych usprawnień,
- Kara finansowa do 5 tys. zł nałożona będzie na podmioty, które nie sporządzą i nie opublikują deklaracji dostępności,
- Kara finansowa do 5 tys. zł w związki z opublikowaniem deklaracji, która nie spełnia standardów WCAG
WCAG 2.1 w pigułce - kryteria podstawowe
Przeciwdziałanie wykluczeniu osób szczególnie nim zagrożonych (ze względu na ich ograniczenia funkcjonalne) to główna przyczyna dyrektyw i ustaw. Zasady WCAG polegają - w uproszczonym opisie - na zapewnieniu zrozumiałości, funkcjonalności, kompatybilności i postrzegalności informacji zamieszczanych w internecie.
Zrozumiałość to kryterium mające zapewnić klarowność informacji i uproszczony sposób dotarcia do nich, przystępny dla każdego użytkownika. Postrzegalność związana jest ściśle z percepcją tj. odbiorem zamieszczanych informacji za pomocą zmysłów. Wreszcie kompatybilność i funkcjonalność mają za zadanie udostępnić dodatkowe narzędzia wspomagające użytkowników. Udogodnienia te mają zwiększać przejrzystość informacji i całych projektów w postaci aplikacji mobilnych czy stron internetowych.
Deklaracja dostępności ma informować osoby z niepełnosprawnościami o tym, czego mogą się spodziewać odwiedzając daną witrynę. Obowiązkiem instytucji publicznej jest cykliczne aktualizowanie treści stron i aplikacji. Wymogiem jest zamieszczenie praktycznych wskazówek o usprawnieniach budynku siedziby podmiotu i ułatwieniach funkcjonalnych przeznaczonych dla osób o ograniczonej sprawności.
Ze względu na ogromną różnorodność sprzętu i oprogramowania wielu z użytkowników internetu jest narażonych na tzw. wykluczenie cyfrowe.
Przez „wykluczenie cyfrowe” można rozumieć brak lub ograniczoną możliwość skorzystania z nowoczesnych form komunikacji.
Standardy dostępności informacji
Spełnienie wszystkich wymogów w stopniu idealnym byłoby zbyt kosztowne, pracochłonne, a może wręcz niemożliwe. Gradacja akceptowalnego zakresu dostosowania dostępności stron internetowych i aplikacji do WCAG 2.1 ma charakter trzystopniowy.
Do tzw. kryteriów sukcesu zaliczamy:
-
Poziom A - jest to niezbędne minimum gwarantujące dostępność bez wykluczenia jakiejkolwiek grupy osób.
-
Poziom AA - kryteria sukcesu wprowadzone w stopniu zalecanym, zawierające elementy stron, które powinny się na niej znaleźć.
-
Poziom AAA - komfortowy, usprawnienia warte wprowadzenia, których wprowadzenie może być pomocne dla zapewnienia pełnej dostępności witryny.
Kryteria sukcesu to wskaźniki techniczne, aczkolwiek samo ich wypełnienie pod względem formalnym nie jest wystarczające. Podmiot publiczny nie może zadowolić się wykonaniem zadania na poziomie technologicznym. Niezbędne do uznania witryny za dostępną są testy z udziałem użytkowników o ograniczonej sprawności. Proces dostosowania dopiero wówczas jest kompletny. WCAG 2.1 składa się z 78 kryteriów. Zawiera się w tym 30 kryteriów na poziomie A, 20 AA oraz 28 wskaźników poziomu komfortowego AAA.
Dostosowanie do standardów WCAG 2.1
Projekty stron i aplikacji spełniających standardy narzucone przez ustawę, muszą być starannie przemyślane. Amatorszczyzna i niechlujność jedynie wygeneruje dodatkowe koszty finansowe, a problem pozostanie nierozwiązany. Właściwości funkcjonalne witryny nie powinny przykrywać jej warstwy estetycznej, ponieważ może to mieć wpływ na czytelność/przejrzystość.
Najnowsze normy dla domen publicznych to:
- określenie odstępów w treści możliwości
- włączania skrótów klawiszowych
- obowiązek opisania kodu błędów nieudanych akcji na stronie.
Wątpliwości związane ze spełnieniem przez stronę lub aplikację wymogów WCAG 2.1 może rozwiać zlecenie audytu witryny. Szczegółowo zbada on wieloaspektową zgodność formy i treści stron. Rozwiązanie to pozwoli zniwelować ryzyko nałożenia kar finansowych za złamanie regulacji.
